Opinia „Iustitii” o projekcie zmian w sprawie wysokości wynagrodzenia mediatorów

Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia" wydało opinię do projektu z dnia 25 kwietnia 2016 r. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora, w tym stałego mediatora, w postępowaniu cywilnym. Opinia została opracowana przez członków  Zespołu cywilnego, a następnie przyjęta przez Zarząd Stowarzyszenia.

Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” popiera generalne podwyższenie wynagrodzeń mediatorów, które pozostają na niskim, a przy tym niezmienionym poziomie od czasu wprowadzenia mediacji do polskiej procedury cywilnej w 2005 r.

           Stowarzyszenie zgłasza następujące uwagi do projektu:

1. W projekcie zostały powielone istniejące rozwiązania, które określają wynagrodzenie mediatora w oderwaniu od stopnia zawiłości sprawy i jej wagi.                             

W ocenie Stowarzyszenia, uwzględnienie wymienionych kryteriów przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia mediatora jest możliwe w ramach upoważnienia wynikającego z art. 981 § 4 k.p.c.

2. Zastosowany w projekcie podział na sprawy majątkowe oraz sprawy niemajątkowe i majątkowe bez określonej wartości przedmiotu sporu jest nieadekwatny dla ustalania wynagrodzeń mediatorów, gdyż nie odzwierciedla stopnia zawiłości i wagi sprawy. Wskazany podział prowadzi również do trudnych do uzasadnienia rezultatów. Przykładowo, według projektu, za mediację obejmującą cztery posiedzenia mediator otrzyma w sprawie niemajątkowej trzykrotnie wyższe wynagrodzenie (450 zł) niż w sprawie majątkowej o wartości przedmiotu sporu nieprzekraczającej 15.000 zł (150 zł).

3. Proponowane rozwiązania nie motywują mediatorów do efektywnego i sprawnego prowadzenia mediacji. Przykładowo, w sprawie o prawa niemajątkowe rozporządzenie promuje przeprowadzenie większej ilości posiedzeń (wynagrodzenie za dalsze posiedzenia jest wprawdzie niższe niż za pierwsze, jednakże sumaryczne wynagrodzenie za cztery krótkie posiedzenia jest trzykrotnie wyższe niż za jedno długie), a przy tym zachęca do zakończenia mediacji po czterech posiedzeniach, niezależnie od szans na zawarcie ugody i stopnia   zaawansowania mediacji (za piąte i kolejne posiedzenie mediator nie otrzyma wynagrodzenia). W sprawach o prawa majątkowe sankcją obniżenia wynagrodzenia jest objęte jedynie nieprzeprowadzenie mediacji w wyznaczonym czasie, co skłaniać może do zakończenia mediacji w jakikolwiek sposób przed upływem zakreślonego terminu, a nie do jej sprawnego przeprowadzenia zakończonego ugodą.

4. Według projektu, zastosowanie sankcji obniżenia wynagrodzenia o połowę w sprawach o prawa majątkowe następuje automatycznie w razie przekroczenia czasu trwania mediacji. Rozwiązanie to uniemożliwia sądowi wzięcie pod uwagę okoliczności niezależnych od mediatora, które spowodowały uchybienie terminowi.

5. W przeciwieństwie do zasad określania wynagrodzeń adwokatów, radców prawnych, biegłych czy kuratorów sądowych, w rozporządzeniu nie przyznano sądowi żadnej możliwości miarkowania wysokości wynagrodzenia mediatora.

        Stowarzyszenie zgłasza następujące propozycje co do kwestii objętej projektowanym rozporządzeniem:

1. Określenie jednolitych zasad wynagradzania mediatorów we wszystkich kategoriach spraw.

2. Uwzględnienie kryteriów rodzaju sprawy i wartości przedmiotu sporu (art. 981 § 4 k.p.c.) przez przyznanie sądowi kompetencji do podwyższenia wynagrodzenia mediatora w sprawach o szczególnej zawiłości lub wadze.

3. Przyznanie sądowi kompetencji do podwyższenia wynagrodzenia mediatora w razie zawarcia ugody.

4. Ukształtowanie sankcji obniżenia wynagrodzenia w razie przekroczenia czasu trwania mediacji jako uprawnienia, a nie obowiązku sądu.

5. Zachowanie w grupie wydatków podlegających zwrotowi kosztów zużytych materiałów biurowych.